Bác Sĩ Zhivago

Ngày ngắn dần. Mới năm giờ chiều đã tối. Lúc trời chập choạng, Zhivago vượt qua đường cái quan ở chỗ cách đây mấy hôm Liveri đã đứng nói chuyện với Svirit. Bác sĩ đang đi về trại Cạnh bãi trống và gò đất, nơi có cây thanh lương trà đánh dấu ranh giới khu căn cứ, chàng nghe thấy tiếng nói tinh nghịch của Kubarikha, "địch thủ" của chàng, như chàng vẫn gọi đùa mụ lang băm - thú y ấy. Địch thủ của chàng đang biểu diễn một bài ca vui nhộn nào đó, thỉnh thoảng lại kêu hí-hí-hí.

Những trận cười tán thưởng chốc chốc khiến mụ ta dừng lời, chứng tỏ có một đám đông cả nam lẫn nữ đang đứng xem.

Sau đó tất cả im lặng. Chắc mọi người đã giải tán hết. Lúc ấy, tưởng chỉ còn một mình, Kubarikha khe khẽ cất tiếng hát theo kiểu khác hẳn, như cho riêng mình nghe.

Zhivago thận trọng dò từng bước trong bóng tôi để khỏi thụt chân xuống chỗ lầy, chàng men theo con đường mòn chạy quanh bãi lầy trước mặt cây thanh lương trà rồi đứng sững như chôn chân tại chỗ. Kubarikha đang hát một bài ca cổ của nước Nga mà chàng chưa nghe bao giờ. Bà ta ứng khẩu ra chăng?

Ca khúc Nga giống như nước trong đập. Tưởng đâu nó im lìm bất động. Song thật ra ở dưới sâu nó đang cuồn cuộn chảy qua thủy môn, và cảnh phẳng lặng trên bề mặt chỉ là huyễn ảnh.

Bằng mọi cách, bằng các điệp cú, các đối ngẫu song song, ca khúc kìm giữ diễn biến của nội dung đang dần dần phát triển. Đến một giới hạn nào đó, nội dung bài hát đột ngột được mở ra và làm ra xúc động thẫn thờ. Sức mạnh của nỗi buồn thương, một sức mạnh cố kìm chế và làm chủ bản thân mình, bộc lộ ra như thế. Đó là ý tưởng điên rồ muốn dùng từ ngữ bắt thời gian ngừng lại.

Kubarikha nửa như hát, nửa như nói:

Có chú thỏ - thỏ con, chạy trên đất trắng

Đất trắng nàng ơi. Ớ ơi, kìa, kìa tuyết rơi

Tuyết rơi trắng xoá, trắng xoá ngàn nơi.

Thỏ chạy một thôi, tới thanh lương trà này

Thanh lương trà, ơi thanh lương trà thấu chăng em.

Lòng em kinh hãi, kinh hãi một phen.

Vết chân thú dữ, thú dữ ngoài khe

Sói lang há miệng, ôi thật gớm ghê.

Hãy thương em với, lấy cành chở che.

Chở che thỏ bé, ơi hỡi thanh lương trà

Thanh lương trà xinh đẹp của em.

Ớ ơi kìa con quạ - quạ đen

Quạ đen hung ác quắp hạt, chị xem.

Đừng cho nó quắp, nó quắp hạt xanh.

Hãy tung hạt đỏ, về phía quê em

Có ngôi nhà nhỏ đứng ở đầu thôn.

Đầu thôn nơi ấy có cửa sổ con.

Người thương người ở đấy, đôi mắt mỏi mòn.

Hãy nói cùng nàng lời ca nồng nàn:

Ta bị cầm tù, lòng dạ héo hon

Đồng đất nước người, đồi núi chon von.

Chí ta đã quyết, lòng ta chẳng sờn

Ta sẽ về, về với người thương.