Gatsby vĩ đại

Tôi vào trong nhà sau khi đã làm đủ mọi thứ tiếng động có thể làm được trong gian bếp, suýt nữa thì làm lật nhào cả cái bếp lò – nhưng tôi tin rằng họ vẫn không nghe thấy gì hết. Hai người ngồi mỗi người ở một đầu đi-văng, nhìn nhau như đang hỏi nhau hoặc sắp hỏi nhau một câu gì đó. Vẻ bối rối khi nãy không còn vương lại một chút nào. Gương mặt Daisy đầm đìa nước mắt. Thấy tôi vào, nàng vụt đứng dậy, lấy mùi soa chấm mắt trước một tấm gương. Nhưng ở Gatsy có một sự biến đổi quả làm tôi kinh ngạc. Anh rạng rỡ hẳn lên. Không có một lời nói hoặc một cử chỉ hân hoan nào, nhưng từ con người anh, một niềm vui sướng mới toả ra tràn ngập cả căn phòng bé nhỏ.
- Ồ, chào người anh em, – Gatsby nói, y như chúng tôi không thấy mặt nhau hàng năm trời. Tôi đã tưởng anh sắp bắt tay tôi.
- Trời tạnh rồi.
- Thật à? – Khi Gatsby hiểu ra tôi nói gì, nhận ra ánh nắng lấp loáng reo vui trong gian phòng, anh nở một nụ cười như một nhà khí tượng học, như một người khách thân quen của ánh sáng say sưa thấy nó trở lại, và anh nhắc lại tin ấy với Daisy. – Em nghĩ sao? Trời tạnh rồi.
- Em sung sướng, Jay ạ, – cổ nàng, tràn đầy một vẻ đẹp đau đớn, sầu muộn, chỉ biểu lộ có niềm vui bất ngờ.
- Tôi muốn mời anh và Daisy sang bên tôi chơi, – Gatsby nói. – Tôi muốn dẫn Daisy đi xem nhà.
- Có thực anh muốn tôi sang cùng không?
- Thực chứ, người anh em.
Daisy lên gác rửa mặt – tôi ngượng người khi sực nhớ ra quá muộn đến những chiếc khăn mặt của tôi – trong khi Gatsby và tôi chờ ngoài vườn.
- Nhà tôi trông đẹp đấy chứ? – Gatsby hỏi tôi – Anh xem toàn bộ mặt trước nhà đón ánh sáng kìa.
Tôi công nhận là toà nhà tuyệt đẹp.
Gatsby đưa mắt lướt nhìn toà biệt thự của mình, lướt qua từng chiếc cổng vòm, từng cái tháp vuông.
- Tôi mất ba năm mới kiếm được số tiền mua toà nhà này.
- Tôi tưởng tài sản của anh là được thừa hưởng?
- Đúng thế, – Gatsby không suy nghĩ nói ngay, – nhưng tôi đã gần mất sạch hồi đại loạn… đại loạn chiến tranh.
Tôi chắc Gatsby không hiểu mình đang nói gì vì khi tôi hỏi về công việc làm ăn của anh thì Gatsby đáp “Đó là việc riêng của tôi”, rồi sau mới nhận ra đấy không phải là một câu trả lời thích đáng. Anh sửa lại:
- À, tôi kinh doanh nhiều ngành. Thuốc men rồi dầu mỏ. Nhưng bây giờ tôi thôi cả hai ngành đấy rồi. – Gatsby nhìn tôi chăm chú hơn. – Phải chăng anh muốn nói anh đã suy nghĩ lại về công việc tôi đề xuất tối hôm nọ?
Tôi chưa kịp trả lời thì Daisy ở trong nhà ra, hai hàng khuy đồng trên áo lấp lánh ngoài nắng. Nàng reo lên, giơ tay trỏ:
- Toà nhà to lớn đằng kia à?
- Em có thích không?
- Em mê lắm, nhưng không hiểu làm sao anh ở đấy một mình được!
- Anh luôn giữ cho trong nhà lúc nào cũng đầy những con người thú vị, cả ngày lẫn đêm. Những người làm những công việc lí thú. Những nhân vật danh tiếng.
Chúng tôi không đi theo lối tắt men theo bờ vịnh mà vòng ra đường cái vào bằng cổng chính. Bằng những tiếng thì thào mê hồn, Daisy khen ngợi mọi sắc vẻ của toà kiến trúc đồ sộ như lâu đài của một lãnh chúa nổi trên nền trời, khen ngợi vẻ đẹp của khu vườn, mùi hương lấp lánh của hoa thuỷ tiên trường thọ, mùi hương xôm xốp của hoa sơn trà và hoa mận, mùi hương vàng nhạt của hoa kim ngân. Tôi có một cảm giác là lạ khi bước lên bậc thềm bằng đá cẩm thạch mà không thấy những tà áo sặc sỡ sột soạt ra vào và không nghe thấy âm thanh nào khác ngoài tiếng chim hót trên cành cây.
Vào trong nhà, khi chúng tôi đi dạo qua những phòng đàn bài trí theo kiểu thời Marie Antoinette ở Pháp, những phòng khách kiểu thời Trùng hưng ở Anh, tôi cảm thấy như có những người khách đang nấp đằng sau mỗi chiếc bàn, mỗi chiếc đi văng, được lệnh phải im hơi lặng tiếng chờ cho đến khi chúng tôi đi qua. Khi Gatsby khép cánh cửa “Thư viện trường cao đẳng Merton” lại, tôi dám cam đoan là đã nghe thấy ông khách Mắt cú bật lên một chuỗi cười ma quái.
Chúng tôi lên gác thăm các phòng ngủ bày biện theo thời xưa, bao bọc trong lụa hồng và lụa xám và tươi mát với những bông hoa mới hái; thăm các phòng trang điểm, phòng bi-a, phòng tắm với bồn tắm chìm; vô tình vào phải một phòng bên trong có một ông khách mặc quần áo ngủ, đầu rối bù, đang tập những động tác chữa bệnh gan trên sàn. Người khách ấy chính là Klipspringer, “gã ở trọ”. Sáng nay tôi vừa mới gặp gã đi lang thang ngoài bãi biển, bụng lép kẹp. Cuối cùng, chúng tôi đến phần nhà Gatsby ở gồm một phòng ngủ, một buồng tắm, một phòng làm việc trang trí kiểu Adam. Chúng tôi ngồi lại, uống một li rượu Chartreuse mà Gatsby lấy ở tủ li chìm trong tường ra.
Gatsby không một lúc nào rời mắt khỏi Daisy. Tôi có cảm tưởng anh đánh giá lại mọi thứ đồ đạc trong nhà tuỳ theo ấn tượng mà chúng gây ra trong đôi mắt yêu quý của nàng. Đôi khi Gatsby ngây người nhìn các tài sản của mình như thể hiện sự hiện diện kì diệu bằng xương bằng thịt của người phụ nữ này đã làm chúng không còn vẻ là thực nữa. Một lần, Gatsby bước hụt chân suýt ngã ở cầu thang.
Phòng ngủ của Gatsby giản dị nhất trong các phòng ngủ, trừ một điều là trên bàn gương có một bộ đồ trang điểm bằng vàng khối mờ mờ. Daisy thích thú cầm lấy cái bàn chải miết lên tóc. Thấy thế, Gatsby ngồi xuống, lấy tay bưng mắt, miệng cười khúc khích.
- Thật là kì khôi, người anh em ạ. Tôi không… Khi tôi định…
Có thể nhận thấy ngay Gatsby đã trải qua hai tâm trạng và bây giờ anh bước sang tâm trạng thứ ba. Sau cơn bối rối tiếp đến niềm vui sướng điên cuồng, mê muội, nay anh bị ngợp trong nỗi kinh ngạc sững sờ trước sự có mặt của Daisy. Ý nghĩ gặp lại nàng đã chiếm lĩnh đầu óc anh từ bao nhiêu năm nay, anh đã mơ tưởng đến giây phút ấy, chờ đợi giây phút ấy, có thể nói là nghiến răng chờ đợi với một sự căng thẳng không tưởng tượng nổi. Đến nỗi giờ đây, khi mơ ước trở thành hiện thực, anh như một cái đồng hồ lên giây quá chặt, không chạy được nữa.
Một phút sau, bình tâm lại, Gatsby mở cho chúng tôi xem hai cái tủ đồ sộ và tinh xảo, bên trong treo thành từng dãy những bộ com-lê, những bộ đồ ngủ, những chiếc ca-vát và những xấp sơ-mi từng tá một xếp chồng lên nhau như những viên gạch.
- Tôi có một người bạn ở bên Anh nhận mua quần áo hộ tôi. Hàng năm, cứ vào đầu mùa xuân và đầu mùa thu, người bạn ấy gửi cho tôi một đợt những thứ hàng chọn lọc.
Gatsby lấy ra một xấp áo sơ-mi rồi ném từng chiếc một ra trước mặt chúng tôi, những chiếc sơ-mi bằng vải nõn mịn, bằng lụa dày, bằng nỉ mỏng, bị xô nếp khi được ném lên mặt bàn thành một đống hỗn độn màu sắc. Trong lúc chúng tôi ngắm nghía, anh lại mang ra thêm nhiều xấp khác – những chiếc áo kẻ sọc, kẻ hoa, kẻ ô màu san hô, màu thiên thanh, màu ngọc xám và màu da cam nhạt, thêu chữ lồng màu xanh hồ thuỷ – làm cho đống áo mềm mại xa hoa này mỗi lúc một cao hơn. Bất thần, thốt lên một tiếng không tự nhiên, Daisy gục đầu trên đống sơ-mi, nước mắt chứa chan.
- Ôi, những chiếc áo mới đẹp làm sao! – Nàng nức nở, giọng nghẹt lại trong những nếp vải dày. – Em buồn vì nghĩ mình chưa bao giờ được thấy những chiếc sơ-mi đẹp như thế này.
*
* *
Sau toà nhà, chúng tôi định ra thăm khu vườn, bể bơi, chiếc thuỷ phi cơ và những loài hoa nở giữa mùa hạ – nhưng bên ngoài cửa sổ nhà Gatsby trời lại mưa, vì vậy chúng tôi đứng thành hàng ngang nhìn ra mặt vịnh lăn tăn. Gatsby nói:
- Nếu không có sương mù thì ở đây có thể nhìn thấy nhà em bên kia vịnh. Chỗ nhà em lúc nào cũng có một đốm sáng xanh lục, sáng suốt đêm ở đầu bến thuyền.
Daisy đột ngột lồng tay nàng qua cánh tay Gatsby, nhưng anh hình như còn đang chìm đắm trong những điều anh vừa mới nói. Có lẽ anh đã nhận ra rằng ý nghĩa lớn lao của đốm sáng này từ nay đã vĩnh viễn mất rồi. So với khoảng cách to lớn ngăn cách anh với Daisy thì cái đốm sáng kia có vẻ rất gần nàng, hầu như đụng chạm được tới nàng. Gần nhau như một vì sao gần mặt trăng. Bây giờ nó chỉ còn là đốm sáng xanh lè ở bến thuyền. Những vật làm anh mê say đã bớt đi mất một thứ.
Tôi đi vẩn vơ trong gian phòng, xem xét những đồ đạc lờ mờ trong bóng tối. Một bức ảnh lớn chụp một người đã có tuổi mặc quần áo thuỷ thủ du thuyền treo trên tường trước bàn giấy của Gatsby làm tôi chú ý.
- Ai đấy?
- À, đấy là ông Dan Cody, người anh em ạ.
Tên nghe hơi quen quen.
- Ông ấy đã chết rồi, cách đây khá lâu. Ông ấy là người bạn thân thiết nhất của tôi.
Trên bàn có một bức ảnh nhỏ của Gatsby cũng mặc quần áo thuỷ thủ du thuyền, hình như chụp hồi anh mười tám tuổi. Trong ảnh, đầu Gatsby ngả ra đằng sau trong một dáng điệu như thách thức.
Daisy reo lên:
- Chao ôi, thích quá! Tóc kiểu bàn chải! Anh không bao giờ kể với em là anh để kiểu tóc bàn chải… hoặc có một chiếc du thuyền!
Gatsby vội vàng nói:
- Em xem này. Đây là một lô những bức ảnh cắt về em.
Hai người đứng cạnh nhau xem đống ảnh. Tôi toan yêu cầu Gatsby cho xem các hộp ngọc của anh thì có chuông điện thoại. Gatsby cầm lấy máy nói:
- À... được rồi, tôi không nói chuyện được bây giờ... Tôi không nói chuyện được bây giờ mà, người anh em ạ... Tôi đã bảo là một thị trấn... Hắn phải hiểu một thị trấn là thế nào chứ.... Thôi được, hắn không còn ích gì cho ta nữa nếu hắn coi Detroit (1) là một thị trấn.
Gatsby bỏ máy xuống.
- Anh lại đây, nhanh lên! – Daisy đứng bên cửa sổ gọi.
Mưa vẫn rơi, nhưng trời đã rạng ở phía tây và một dải mây hồng với những cuộn mây xốp nhẹ vàng óng lơ lửng trên mặt biển.
- Anh xem kìa, – Daisy thì thào, rồi một lát sau, nàng bảo, – Em chỉ muốn với lấy một dải mây hồng kia, đặt anh lên đó rồi đẩy đi khắp nơi.
Tôi tìm cách cáo lui, nhưng họ không nghe. Có lẽ sự có mặt của tôi lại làm cho họ thấy được riêng biệt tự nhiên hơn.
- Tôi biết là ta nên làm gì bây giờ. – Gatsby nói. – Ta sẽ nghe Klipspringer chơi dương cầm.
Gatsby ra ngoài phòng, gọi to “Ewing!”. Vài phút sau anh trở lại dẫn theo một gã trẻ tuổi, vẻ mòn mỏi, lúng túng, mắt đeo cặp kính đồi mồi, mái tóc nhàn nhạt thưa thớt trên đầu. Gã bây giờ đã chỉnh tề trong một cái “áo thể thao” cổ mở, giày cao su, quần vải thô bạc phếch.
- Chúng tôi có làm gián đoạn mất buổi tập của ông không? – Daisy hỏi một cách nhã nhặn.
Klipspringer ấp úng:
- Tôi đang ngủ... Nghĩa là trước đó tôi ngủ. Rồi tôi dậy...
- Klipspringer sẽ chơi đàn cho chúng ta nghe, – Gatsby cắt ngang lời gã. – Được chứ, người anh em?
- Tôi chơi không hay đâu. Tôi... chơi không ra gì đâu. Tôi đã bỏ tập.
- Ta xuống nhà đi, – Gatsy ngắt lời gã. Anh bấm một nút điện. Các ô cửa sổ xam xám tan biến khi toà nhà chan hoà ánh sáng.
Trong phòng đàn, Gatsby bật một cây đèn đứng đặt bên cạnh chiếc dương cầm. Khi anh châm thuốc cho Daisy, que diêm anh cầm run run. Anh ngồi xuống cạnh Daisy trên một chiếc đi văng ở cuối gian phòng, chỗ đó không có ánh sáng nào khác ngoài ánh sáng ở hành lang hắt qua sàn gỗ bóng loáng.
Chơi xong bản “Tổ ấm tình yêu”, Klipspringer xoay người trên ghế, đưa mắt tìm Gatsby trong bóng tối mờ mờ, vẻ thiểu năo:
- Ông thấy đấy, tôi bỏ tập rồi mà. Tôi đã thưa với ông là tôi không chơi được. Tôi bỏ tập rồi mà...
Gatsby ra lệnh:
- Đừng nói nhiều. Chơi đi, người anh em.
Từ sáng tinh mơ
Cho đến chiều tà
Ta say la đà
Bên ngoài, gió thổi mạnh và tiếng sấm ì ầm xa xa ngoài Eo biển. Ở khu West Egg bây giờ các ánh đèn đã bật lên hết. Những chuyến tàu chạy bằng điện chở khách từ New York về các vùng ngoại ô lao nhanh giữa trời mưa. Đây là giờ phút diễn ra một sự biến đổi sâu sắc ở con người, và sự kích thích đã tràn ngập không gian.
Có một điều mà ta biết chắc
Có một điều không thể nào sai
Những người giàu lo kiếm tiền tài
Những người nghèo lo đẻ thêm nhóc
Và trong khi ấy
Giữa những lúc ấy...
Khi bước lại để cáo từ, tôi thấy vẻ ngơ ngác đã trở lại trên nét mặt Gatsby như thể ở anh đã nảy sinh một thoáng hoài nghi về giá trị của niềm hạnh phúc hiện tại của anh. Gần năm năm trời! Ngay trong buổi chiều hôm nay, hẳn có những lúc Daisy đã không ngang tầm với những ước mơ của anh – không phải do lỗi ở nàng, mà do sức sống ghê gớm của cái ảo giác ở Gatsby. Cái ảo giác ấy đã cao hơn Daisy, cao hơn mọi thứ. Gatsby đã gieo mình vào ảo giác ấy với một niềm đắm say của kẻ sáng tạo, anh không ngừng làm cho nó đầy đặn thêm lên, điểm tô cho nó bằng tất cả những lông cánh rực rỡ lạc vào tay anh. Lửa hồng và gió mát nhiều đến đâu cũng không thể sánh được những gì mà con người có thể chất chứa trong trái tim trống trải của mình.
Thấy tôi nhìn, Gatsby rõ ràng sửa lại đôi chút dáng điệu của mình. Anh nắm lấy tay Daisy, và khi nàng thì thào một câu gì đó vào tai anh, anh quay sang nàng với một vẻ xao xuyến rõ rệt. Tôi cho rằng giọng nói ấy làm anh xúc động hơn tất cả với sự sôi nổi ấm áp, véo von trầm bổng của nó, bởi vì không có niềm mơ ước nào có thể cao hơn nó – giọng nói ấy là một lời ca bất tử.
Họ đã quên mất tôi, nhưng Daisy vẫn ngước mắt lên chìa tay ra với tôi. Gatsby thì không biết gì đến tôi nữa. Tôi nhìn họ thêm một lần nữa, họ cũng nhìn lại tôi, vẻ xa vắng, đã bị sự sống mãnh liệt bên trong mình chiếm lĩnh hoàn toàn. Sau đấy, tôi ra khỏi phòng, bước xuống những bậc thềm bằng đá cẩm thạch, dấn mình vào trong mưa, để hai người ở lại đó bên nhau.
Chú thích:
(1) Thành phố lớn ở miền Trung - Bắc Mỹ, có ngành công nghiệp xe hơi lớn.