Liêu Trai Chí Dị II

Họ Lý ở huyện Duy (tỉnh Sơn Đông) có tòa nhà không ở, chợt có một ông già tới thuê, xin trả năm mươi đồng vàng một năm. Lý ưng thuận, nhưng ông già đi luôn không thấy trở lại. Lý bảo người nhà cho người khác thuê, thì hôm sau ông già tới nói "Ta đã hỏi thuê rồi, sao lại định cho người khác thuê nữa?". Lý nói thật là ngờ ông không thuê, ông già nói "Ta định ở đây lâu, nên mới thong thả để chọn ngày tốt, sau mười ngày nữa mới dọn tới". Rồi trả trước tiền thuê một năm cho Lý, lại nói “Nếu trọn năm vẫn bỏ không, xin cũng chớ lạ". Lý đưa ra cửa, hỏi rõ ngày dọn tới, ông già chào ra về. Quá kỳ hẹn mấy hôm vẫn không thấy đâu, Lý tới xem thì thấy hai cánh cổng cài chặt nhưng bên trong có khói nấu cơm bốc lên và tiếng người ồn ào. 

Lý ngạc nhiên gõ cửa vào thăm, ông già vội ra đón, cười nói rất thân mật. Lý ra về, sai người mang thức ăn qua biếu, ông già đáp lễ rất hậu. Vài hôm sau Lý mở tiệc mời, ông già qua trò chuyện rất vui vẻ. Lý hỏi quê quán, đáp là ở Tần Trung (vùng Thiểm Tây). Lý ngạc nhiên vì xa quá, ông già nói "Quý hương đây là đất phúc, chứ Tần Trung không thể ở lâu dài được, vì sắp có nạn lớn". Lúc ấy đang thời thanh bình, nên Lý nghe thế cũng bỏ qua không hỏi thêm. Mấy ngày sau ông già gởi thiếp mời Lý sang để đáp lễ với chủ nhân, căng màn ngồi trong trướng ăn uống, vật dùng đều sang trọng xa xỉ, Lý càng ngờ là bậc quý quan. Ông già thấy đã thân tình, tự xưng là hồ, Lý sợ hãi không dám qua lại nữa, đi trên đường trông thấy là tránh mặt. 

Thân hào trong huyện nghe chuyện lạ, ngày nào cũng ruỗi xe giong ngựa tới cửa xin ra mắt làm quen, ông già cũng không từ chối một ai, dần dần quan lại có khi cũng ghé chơi. Riêng có quan huyện muốn tới chơi, ông già lại kiếm cớ từ chối. Quan huyện nhờ Lý tới nói để ông già nể mặt chủ nhà, ông cũng từ chối. Lý hỏi tại sao, ông dời ghế tới gần ghé tai nói nhỏ “Là ông không biết, chứ kiếp trước y là con lừa, nay tuy nghiễm nhiên cai trị dân, nhưng uống nước vo gạo cũng say*. Ta tuy vốn khác loài nhưng lấy làm thẹn bị xếp ngang hàng với y". Lý bèn tìm lời nói thác rằng hồ sợ quan huyện là bậc thần minh nên không dám gặp mặt, quan huyện tưởng thật bèn thôi. Lúc ấy là năm Khang Hy thứ 11 (1672). Không bao lâu đất Tần quả có nạn binh lửa, mới tin rằng hồ có tài tiên tri. 

*Uống nước vo gạo cũng say: Ý nói chỉ cần được nhiều tiền thì không uống rượu cũng say, đây chỉ quan huyện tham lam, thích ăn hối lộ. 

Dị Sử thị nói: Lừa là giống vật to lớn, tức giận thì đá mạnh hí vang, mắt lồi như cái chén, thở phì phì như trâu, không những tiếng hí khó nghe mà hình dáng cũng khó coi. Nhưng nếu cầm bó cỏ tới dụ, thì cụp tai nghểnh đầu, vui vẻ chịu đóng yên cương. Loại ấy mà cho cai trị dân thì đúng là uống nước vo gạo cũng say thật. Mong nhữug kẻ coi việc dân lấy con lừa làm răn mà biết thứ tự trên dưới như con hồ, thì đức sẽ tiến vậy.