Khi cơn mát lạnh dần lan trên các cánh đồng và mảnh trăng từ từ lên ở chân trời, đôi tình nhân nằm nỉ trên thảm cỏ ngập trong ánh sáng dịu êm.
Một nỗi buồn vô biên dâng lên hồn họ, một cơn buồn mà cả hai cố thoát ly trong giấc ngủ...
Khi mở mắt, Đan Thanh thấy Li- Liên đang bận chải mái tóc đen. vẫn còn chưa tỉnh hẳn, chàng lơ đễnh quan sát nàng trong chốc lát.
- Em đã thức dậy rồi đó sao? Cuối cùng chàng bảo.
Nàng giật mình quay lại phía chàng như thể nàng rất
sợ hãi.
- Em phải đi, nàng buồn bã và lúng túng bảo. Em không muốn đánh thức anh dậy.
- Ồ, anh dậy rồi, như em thấy. Chúng ta phải đi rồi sao? Không phải là đôi ta không có nhà cửa đấy sao!
- Với em, đúng, nhưng anh, anh có tu viện.
- Chỗ của anh không còn là nơi tu viện nữa. Chúng ta hoàn toàn cô độc, không có mục đích trong đời. Dĩ nhiên anh sẽ theo em.
Nàng quay mắt đi nơi khác.
- Đan Thanh, anh không thể theo em. Em phải về lại với chồng em: chàng sẽ đánh đập em vì em đã ngủ đêm ở ngoài. Em sẽ nói rằng em lạc đường. Nhưng chàng sẽ không tin đâu, lẽ tất nhiên.
Lúc ấy Đan Thanh nĩ đến việc Huyền Minh đã tiên đoán với chàng điều đó. Và bạn chàng đã đoán đúng.
Chàng đứng lên, chia tay cho nàng.
- Anh đã lầm, chàng nói. Anh đã tưởng rằng hai ta sẽ ở cùng nhau. Nhưng em thật tình muốn để anh ngủ và bỏ đi không từ giã sao?
- Em nĩ anh sẽ giận và có lẽ sẽ đánh đập em. Nếu chồng em đánh em ư? Tốt, điều ấy là lẽ thường, là thông lệ. Nhưng em không muốn nhận thêm những roi đòn từ nơi anh.
Chàng giữ tay nàng lại.
- Li- Liên, anh không đánh đập em hôm nay cũng như mãi mãi về sau. Em không muốn đi với anh hơn là về với chồng em sao, vì hắn đánh đập em?
Nàng vội dang ra xa để rút tay lại.
- Không, không, không! Nàng kêu lên, giọng đẫm nước mắt. Và bởi vì chàng nhận thấy rõ rằng nàng thật lòng muốn thoát khỏi chàng, rằng nàng thà nhận nơi người đàn ông kia những đòn đánh đập hơn là nơi chàng những lời ngọt ngào, Đan Thanh buông tay nàng ra, và nàng bắt đầu khóc. Nhưng đồng thời, nàng bỏ chạy. Nàng vừa chạy hai tay vừa bưng lấy mắt đẫm lệ. Chàng không nói gì nữa, dõi mắt theo nàng. Chàng thương xót nàng khi thấy nàng bỏ đi như thế qua những cánh đồng, theo tiếng gọi và dưới áp lực của một sức mạnh vô hình nào khiến chàng phải lo nĩ. Chàng thương xót nàng và hơi tự thương hại chính mình dường như đã không được may mắn, bây giờ chàng ở đấy hoàn toàn cô độc, ngơ ngẩn, bị bỏ rơi. Mặt khác chàng còn đang mệt mỏi và cần giấc ngủ, chàng chưa bao giờ kiệt sức tới mức độ ấy. Chàng lại ngủ và chỉ tỉnh dậy dưới sức nóng của mặt trời đã lên cao.
Bấy giờ chàng đã dễ chịu, chàng vội vàng đứng lên, chạy đến suối tẩy rửa và uống nước. Khi ấy những ký ức lại dâng lên tràn ngập hồn chàng. Từ những giờ phút ái ân đêm ấy, dâng lên muôn ngàn hình ảnh, muôn ngàn ấn tượng kiều diễm dịu dàng xông hương như những bông hoa từ những xứ xa xôi. Tư tưởng chàng dõi theo những hình ảnh ấy trong khi chàng mạnh dạn lên đường, một lần nữa chàng thưởng thức lại những cảm giác ấy, lần nữa và lần nữa. Biết bao nhiêu là mộng mị, cô gái màu da nâu xa lạ kia đã dồn dập trong chàng! Biết bao mầm nụ nàng đã làm nảy nở, biết bao vị lạ lùng và thèm khát nàng đã làm lắng dịu và biết bao nỗi thèm khát mới nàng đã khơi thêm trong chàng!
Trước mắt chàng trải dài những cánh đồng và lùm cây, những chòm rạ khô rụi và cánh rừng âm u, sau lưng chúng chắc phải có những nông trại, những nhà xay, một làng mạc, một thành thị. Lần đầu tiên vũ trụ mở rộng trước mắt chàng, chờ đợi chàng, sẵn sàng đón tiếp chàng, sẵn sàng đem lại cho chàng hoan lạc và khổ đau. Chàng không còn là một cậu học trò nhìn mọi sự qua khung cửa hành trình của chàng không còn là một cuộc đi dạo phải có lúc trở về. Thế gian bao la này bây giờ đã trở thành một thực tại, một phần của chính chàng trong thế gian này có định mệnh của chính chàng, bầu trời của thế gian này là bầu trời của chính chàng, nắng mưa ở thế gian này chàng phải chịu. Chàng nhỏ xíu trong vũ trụ rộng lớn này, nhỏ xíu, càng đi như một con thỏ rừng, một con bọ rầy qua màu bao la xanh lục. Không còn nữa hồi chuông báo thức, báo giờ hành lễ, giờ học bài, giờ ăn trưa.
Ồ, chàng đói làm sao! Một bát sữa, một bát xúp, những kỷ niệm ấy mới thần tiên làm sao! Bao tử chàng như một con sói đói. Chàng đi qua một cánh đồng lúa mì, những chẹn lúa vừa chín tới. Bằng những ngón tay chàng bóc vỏ lúa, nhai ngấu niến những hạt nhỏ, hái thêm và độn đầy hai túi. Chàng thấy những hạt dẻ còn xanh, cắn ngon lành vào những vỏ kêu ròn và mang theo một ít làm lương thực.
Rồi lại đến những cánh rừng, những rừng thông có những cây sồi và tần bì băng ngang và ở đấy có rất nhiều cây việt quất. Chàng dừng lại đấy, ăn giải khát. Trong đám cỏ gầy và cứng của khu rừng có những hoa lọng màu xanh, những cánh bướm nâu bay lả tả dưới nắng và biến mất. Chính trong một cánh rừng như vầy nữ thánh Geneviève đã sống. Chàng vẫn thích tiểu sử của vị nữ thánh này. Ô! Chàng sẽ sung sướng biết bao nếu được gặp bà! Biết đâu lại không có một chòi ẩn sĩ nào ở tuốt sâu trong rừng với một linh mục già râu ria sống trong một cái hang hay một chòi bằng vỏ cây. Biết đâu không có cả những chú bán than sống ở đấy. Chàng sẽ thích thú làm quen với họ. Ngay dù có những kẻ cướp chắc chắn họ cũng không làm gì chàng. Thật tốt nếu được gặp người ta, bất cứ hạng người nào. Nhưng chàng biết rõ là có thể chàng sẽ tiếp tục đi rất lâu trong rừng này, hôm nay, ngày mai và còn nhiều ngày nữa, mà không gặp được một ma nào cả. Ngay đến điều ấy chàng cũng phải rán chịu nếu số phận chàng phải thế. Không nên suy nĩ nhiều, mà phải để mặc sự sống xoay vần ra sao thì
Chàng nghe một con chim gõ kiến kêu trong cây và cố rình nó. Rất lâu chàng phải uổng công tìm. Nhưng cuối cùng chàng cũng nhìn thấy nó và ngắm nó một lúc, đậu trên cành cao, hoàn toàn cô đơn, dán mình vào thân cây và mổ vào đấy vừa đưa chiếc đầu tới lui không biết mỏi. Thật hoài của, sao người ta không thể nói chuyện với thú vật! Thật tuyệt nếu có thể gọi được con gõ kiến kia và nói với nó một lời gì khả ái và có lẽ tìm biết những chi tiết về đời sống nó trên cây cối, việc làm của nó, những niềm vui của nó. Ồ! Nếu người ta có thể biến hình được!
Chàng nhớ lại rằng đôi khi, vào những giờ rỗi, chàng thường vẽ nguệch ngoạc bằng bút chì trên tấm bảng nhỏ nhà trường của chàng những hình hoa, lá, cây cối, súc vật, người. Chàng thường chơi như vậy rất lâu và đôi khi, như một vì Thượng đế nho nhỏ, chàng đã sáng tạo những sinh vật do chàng chế hóa: trong đài hoa, chàng đặt những con mắt và một cái miệng, từ một chòm lá tua ra trong cây chàng đã vẽ thành hình những nét mặt, và cho cây mang một cái đầu. Chàng đã thường sung sướng hàng giờ và mải mê vì trò chơi ấy. Dùng khả năng ảo thuật của mình, chàng đã vạch những đường và để mình ngạc nhiên khi thấy hình ảnh chàng đã vẽ có hình một lá cây, một đầu cá, một đuôi chồn, một đôi lông mày. Đáng lẽ người ta phải có được khả năng tự biến hóa như những đường vẽ kia, chàng nĩ. Chàng sẽ vui thích biết bao để trở thành một con chim gõ kiến, có lẽ trong một ngày hay một tháng; khi ấy chàng sẽ sống trên ngọn cây, mổ thân cây với chiếc mỏ mạnh mẽ của chàng, gượng đứng cho vững với những lông đuôi; chàng sẽ nói bằng ngôn ngữ của những con gõ kiến và lấy được từ nơi vỏ cây nhiều thứ ngon lành. Tiếng gõ của con gõ kiến âm vang trong rừng một âm thanh mạnh và thú vị.
Đan Thanh gặp biết bao thú vật trên đường chàng đi trong rừng. Những con thỏ chạy trốn khỏi lùm cây khi chàng đến gần, chăm chú nhìn chàng, quay đi và chuồn mất với những tai cụp và một vật sáng dưới đuôi. Trong một cụm rừng thưa chàng thấy một con rắn lớn nằm bất động, vì đấy không phải là một con vật sống mà chỉ là cái vỏ của nó. Chàng nhặt lên ngắm nía: một mẫu họa xinh đẹp màu xám nâu chạy dọc đường sống lưng của nó, và ánh nắng xuyên qua chiếc vỏ mảnh ấy như một màng nhện. Chàng thấy những con chim sáo mỏ vàng, chúng hé mắt nhìn chàng chăm chăm với những đôi mắt đen láy đầy lo ngại, và bay là là mặt đất để trốn biệt. Những chim mỏ đỏ và chim mai hoa thì vô số. Trong một góc rừng có một cái lỗ, một cái ao đầy nước đặc màu hơi lục trên đó có những con nhện chân dài chạy tán loạn không ngừng như những kẻ bị ma ám, chúng đang chơi một trò gì không thể hiểu nổi, và ở trên mặt ao, vài con chuồn chuồn cánh xanh mờ đang bay lượn. Vào một lúc bấy giờ đã khá chiều chàng thấy những cành lá xao động; chàng ne những cành răng rắc và ne đất mềm tung tóe, và một con vật to lớn, khó thấy rõ, lao mình nặng nề qua những cành lá, có lẽ một con nai, có lẽ một con heo rừng, chàng không biết được. Chàng vẫn đứng đấy rất lâu cho lại hơi sau một hồi kinh sợ, và đưa mắt hồi hộp theo dõi dấu con vật, theo mãi, tim đập nhanh cho đến khi mọi sự đã trở lại yên lặng từ lâu.
Chàng không tìm thấy đường ra khỏi rừng. Chàng phải ngủ đêm lại đấy. Khi tìm chỗ ngủ và chọn một lớp rêu làm nơi tá túc chàng thử tưởng tượng sẽ ra sao nếu chàng không ra khỏi rừng và phải ở lại đây mãi mãi. Và chàng mường tượng rằng điều ấy có lẽ là một bất hạnh lớn lao cho chàng. Sống bằng những trái nạc, cũng được đi, ngay cả ngủ trên rêu nữa mà chắc chắn là chàng sẽ dựng được cho mình một chiếc lều có lẽ sẽ làm được ra lửa. Nhưng cứ ở mãi một mình, mãi mãi một mình, giữa sự im lặng của những thân cây say ngủ, giữa những con vật cứ thấy mình là chạy trốn và mình không nói gì được với chúng, điều ấy quả là buồn không thể chịu nổi. Không được thấy người ta, không nói được với ai một lời chào buổi sáng cũng như buổi tối, không còn có thể nhìn sâu vào mắt và mặt người khác, không còn ngắm được những thiếu nữ, thiếu phụ, không còn được thưởng thức một chiếc hôn nào, không còn được chơi trò mê say và huyền ảo với những làn môi và tứ chi, Ồ, thật sẽ không thể tưởng tượng được! Nếu đây là phần số của mình, chàng nĩ mình sẽ tìm cách trở thành một con thú, một con gấu hay một con nai, dù cho điều ấy phải đánh đổi hạnh phúc vĩnh cửu. Làm một con gấu đực, và yêu một chị gấu, điều ấy sẽ không đến nỗi quá tệ và dù sao cũng vô cùng tốt hơn là duy trì lý trí và ngôn ngữ của mình và các thứ khác để sống với chúng mà cô độc, buồn bã thiếu tình yêu.
Trên thảm rêu của chàng trước khi ngủ, chàng tò mò và lo ngại lắng ne muôn ngàn tiếng động không hiểu được và huyền bí của đêm rừng. Bấy giờ chàng chỉ vỏn vẹn chừng ấy thứ để làm bạn, chàng phải sống với chúng, quen với chúng, tự lượng sức mình và thích ứng với chúng; bây giờ chàng là một phần tử trong thế giới loài chồn và mang, thông và tùng; chàng phải biết sống với chúng, chia xẻ Với chúng không khí và mặt trời, cùng chúng chờ đợi ngày lên, đói no với chúng, trở thành người khách của chúng.
Sau đấy chàng ngủ thiếp, mơ về những thú vật và người. Chàng mơ chàng là một con gấu và ngấu niến Li- Liên với những vuốt ve. Giữa khuya tỉnh dậy chàng cảm thấy một nỗi sợ hãi sâu xa vô cớ, cảm thấy lòng chàng vô cùng lo ngại và suy nĩ rất lâu, rối như tơ vò. Chàng sực nhớ hôm qua và hôm nay chàng đã ngủ không đọc kinh tối. Chàng đứng dậy quỳ gối bên chỗ nằm, đọc bài kinh nhật tụng hai lần cho hôm qua và hôm nay. Chẳng mấy chốc chàng đã ngủ lại được.
Sáng sớm, chàng đưa mắt nhìn những thân cây lớn quanh chàng. Chàng không nhớ chàng ở nơi nào. Niềm lo ngại về cánh rừng bắt đầu thuyên giảm, với một niềm hân hoan mới chàng dấn mình trong đời sống rừng hoang nhưng vẫn tiếp tục đi về hướng mặt trời. Vào một lúc chàng gặp một con đường ngang rất bằng phẳng giữa những cây tùng trắng già cỗi và thẳng tắp. Sau khi đi một lúc giữa những cây cột ấy, chàng bắt đầu nghĩ đến ngôi nhà thờ lớn trong tu viện, ngôi nhà thờ mà hôm kia trong cánh cổng u tối của nó chàng đã thấy Huyền Minh bạn chàng biến dạng khi nào nhỉ? Chỉ cách có hai ngày thôi sao?
Chỉ sau hai ngày và hai đêm chàng mới ra khỏi rừng. Chàng vui mừng khi nhận ra dấu vết sự hiện diện của người ta: những cánh đồng cày cấy, những luống đất trồng đầy lõa mạch và kiều mạch, những đồng cỏ lác đác có một đường mòn băng ngang có thể thấy được từ xa. Đan Thanh hái lúa mạch bỏ vào mồm nhai, những luống đất trồng trọt hoan hỷ đón nhận chàng. Sau chuỗi ngày dài trong rừng rú, mọi sự bây giờ có một vẻ người, thân mật: con đường nhỏ, lúa mạch, những hoa "mua" tàn úa trở màu trắng. Bây giờ chàng sẽ gặp người sau chừng một tiếng đồng hồ, chàng đi qua một thửa ruộng trên bờ có dựng một thánh giá. Chàng quỳ xuống bên cây thánh giá và cầu nguyện. Khi đi quanh góc một ngọn đồi, bỗng chốc chàng thấy mình ở dưới một cây Điền- mã im bóng, và mừng rỡ ne tiếng róc rách của một máy nước chảy qua một ống dẫn bằng gỗ vào trong một thùng gỗ. Chàng uống thứ nước lạnh ngon ngọt ấy, hân hoan nhìn thấy từ những cây hương mộc có những trái đã đen nhô lên vài mái tranh. Hơn tất cả những dấu hiệu đáng yêu kia về sự hiện diện của người, là tiếng kêu của một con bò cái, âm thanh làm chàng cảm động sâu xa. Tiếng kêu ấy đến với chàng ngọt ngào, ấm áp thân thiết như một lời chào hay một lời mừng đón tiếp.