Ván bài lật ngửa

P9 - Chương 19
Đại hội các sắc tộc Thượng khai mạc tại Pleiku.
Nguyễn Khánh đọc một diễn văn dài, hứa hẹn một loạt thay đổi chính sách đối với người Rađhê, Sêđăng, Mơnông, Giarai, Bana v.v... mà điểm được nhấn mạnh nhiều lần là thực hiện quyền bình đẳng giữa mọi người Kinh và người Thượng sống trên lãnh thổ Việt Nam Cộng hòa. Tất nhiên, Khánh lẩn tránh yêu sách tự trị địa phương và số đại biểu chọn lọc này cũng không nêu yêu sách như là tiên quyết. Sự chia rẽ ngay trong hàng ngũ đại biểu đã giúp cho Khánh hướng mục đích của đại hội theo ý định của Chính phủ: dẹp bỏ các chống đối vũ trang, mơn trớn các tộc trưởng với đủ thứ bảo đảm lợi quyền riêng của họ.
Ymơ Eban là chỗ dựa quan trọng của Khánh. Còn Y Nouth, với chủ tâm khác, không đăng đàn, không tuyên bố. Điều anh ta cần đã đạt được: lực lượng đặc biệt người Thượng chẳng những tồn tại mà còn rộng địa bàn hoạt động, do Y Nouth chỉ huy, sĩ quan các cấp trong lực lượng đều là người Thượng, trực tiếp nhận viện trợ của Mỹ, không bị bất cứ một câu thúc hay kiểm soát nào... Thỏa thuận trong cuộc hội đàm Sapar mang lợi thế cho Y Nouth. Về mặt uy tín, Y Nouth vọt lên như “người hùng” thật sự - anh khước từ quân hàm đại tá mà Nguyễn Khánh mớm cho. Ai cũng biết, nếu Y Nouth đòi quân hàm chuẩn tướng hay thiếu tướng, chắc chắn Nguyễn Khánh không dè sẻn, nhưng Y Nouth nói rõ: Với anh, quân hàm không là cái gì cả, anh chỉ muốn phục vụ người Thượng và không hề toan tính bán sinh mệnh của đồng đội để được thăng cấp. Lập tức, người ta loan truyền thái độ khẳng khái của Y Nouth như phẩm chất của một lãnh tụ chân chính.
Luân khâm phục tài quyền biến của Y Nouth.
Khi họ chia tay nhau – Nguyễn Khánh hấp tấp về Sài Gòn bởi cuộc tổng đình công khá phức tạp đe dọa chế độ - Luân và Y Nouth không nói với nhau bằng lời mà bằng mắt.
Tòa án quân sự tha bổng các bị can trong vụ “biểu dương lực lượng” ngày 13-9. Hơn nữa, các tướng bị an trí ở Đà Lạt được tái bổ dụng phụ tá cho Tổng tư lệnh. Để tạo cân bằng, năm chuẩn tướng thăng thiếu tướng: Nguyễn Cao Kỳ (không quân), Lê Nguyên Khang (thủy quân lục chiến), Bùi Hữu Nhơn, Phạm Văn Đổng (bộ binh), Nguyễn Chánh Thi (dù) và thăng phó đề đốc Hải quân Chung Tấn Cang lên đề đốc.
Báo chí rộ loạt bài phê phán tuyên bố của Nguyễn Khánh ở Pleiku: Quân đội là cha của quốc gia. Trong lúc bốc đồng, quả Nguyễn Khánh có lỡ mồm tuyên bố như thế. Và, bây giờ anh ta phải chống đỡ hết sức vất vả. Nguyễn Khánh thanh minh rằng câu nói đó chỉ nhằm nhấn mạnh vai trò của quân đội chứ tuyệt nhiên không hề đặt quân đội lên đầu dân chúng. Lời qua tiếng lại một lúc rồi đột nhiên Đại tướng Trần Thiện Khiêm nhận chức vụ mà anh ta không bao giờ chờ đợi khi đang thăm viếng các quốc gia đồng minh với tư cách thay mặt cho ban lãnh đạo lâm thời quốc gia và quân lực: Đại sứ Việt Nam Cộng hòa tại Mỹ. Nguyễn Khánh đã hành động để tự vệ.
Giữa mớ bòng bong của tình thế, quyết định tỉa bớt những người có khả năng giành ngôi vị của mình, Nguyễn Khánh tìm lối thoát bằng các mẹo đầy mâu thuẫn. Gạt Khiêm còn có một lí do trực tiếp: Lê Văn Ty, thống tướng, chết vì ung thư, để lại ghế Tổng tham mưu trưởng – ghế đó, Nguyễn Khánh e sợ rơi vào tay Khiêm.
Nhưng Thượng hội đồng quốc gia lại bầu Phan Khắc Sửu làm Quốc trưởng chứ không bầu Nguyễn Khánh.
Lễ bàn giao quyền lực thật buồn tẻ. Khánh phải gắng gượng để xuất hiện trong buổi tiếp tân.
Phan Khắc Sửu chọn Đại tá Nguyễn Thành Luân làm phát ngôn viên chính thức của Quốc trưởng và theo gợi ý của đại tá, mời Bác sĩ Hồ Văn Nhựt lập Chính phủ. Bác sĩ Nhựt, một nhân sĩ nổi tiếng thiện cảm kháng chiến Việt Cộng đã từ chối.
- Tôi không thích trở thành bù nhìn.
Ông nói thẳng như thế với Nguyễn Thành Luân.
- Tại sao đại tá giới thiệu tôi? – Ông nói thêm – Bây giờ cứ để ấy lão đầu cơ nhảy múa. Đất nước không thể bình an khi Mỹ càng lúc càng đông và bọn quân sự tạm rút lui trên các danh nghĩa trang trí. Tôi mà làm Thủ tướng thì trong một ngày thôi sẽ bị bắt, bị xử bắn, bởi tôi sẽ phát lời kêu gọi bạn của tôi là Luật sư Nguyễn Hữu Thọ cùng tôi tổ chức một cuộc gặp gỡ tìm kiếm giải pháp hòa hợp dân tộc, tống khứ Mỹ và tôi tớ chúng ra khỏi đất nước ta. Thôi, cứ để tôi yên với cái Hội đồng thập tự của tôi, nơi mà tôi có thể làm đôi điều giảm bớt nỗi khổ cho đồng bào ta.
Luân cảm phục bác sĩ. Anh nhớ thời kháng chiến chống Pháp, Bác sĩ Hồ Văn Nhựt đã từng dám bôi xóa khẩu hiệu đả đảo Việt Minh mà chính quyền Bảo Đại bắt buộc cơ quan Hồng thập tự phải đóng trên các công văn. Cùng các nhân sĩ hàng đầu của miền Nam như Lưu Văn Lang, Dương Minh Thới, Phạm Văn Lạng, Thượng Công Thuận, Nguyễn Xuân Bái, bác sĩ sẵn sàng tham gia mọi phong trào yêu nước, đòi hòa bình và độc lập. Nhưng, bác sĩ hiểu rõ trò hề mà Mỹ dàn dựng cốt hạ áp suất cơn thịnh nộ của các giới, sau đó, sẽ hành động thô bạo hơn.
- Tôi không phải là chất an thần! Bây giờ, làm cho dân chúng lầm tưởng một Chính phủ dân sự sẽ mang lại điều tốt lành, theo tôi, đó là một thứ cò mồi mạt hạng!
Càng nói, bác sĩ càng nổi nóng. Ông vứt cho Luân một tờ báo trong đó đăng tít to lời kêu gọi của một Thượng tọa: Thành lập Chính phủ dân sự!
- Nếu không phải đần độn về chính trị thì là một kẻ nối giáo cho Mỹ! – Bác sĩ gằn giọng.
Phan Khắc Sửu, cuối cùng rồi cũng có Thủ tướng: Trần Văn Hương.
Chương trình của Chính phủ Trần Văn Hương được đón tiếp vừa lạnh nhạt vừa nóng bỏng. Lạnh nhạt từ phía đông dân chúng – chẳng ai tin ông giáo sư gàn gàn này làm được bất cứ chuyện nào, trừ chuyện mỗi lần Mỹ lâm nguy thì ông đưa lưng ra đỡ. Nóng bỏng từ phía quân giải phóng: Đúng ngày Trần Văn Hương trình bày chương trình của Chính phủ dân sự thì sân bay Biên Hòa bị pháo kích nặng nề nhất: hàng trăm thương vong đến gần ba mươi chiếc máy bay chiến đấu bị hủy diệt, đau đớn hơn là gần hai mươi chiếc loại B.57, máy bay phản lực ném bom tan xác...
Nước Mỹ sửng sốt. Tin chiến sự che lấp danh sách nội các Trần Văn Hương, dù Hương có tô vẽ ình một lô cộng sự ít dính dáng đến các vụ bê bối trong quá khứ: Đích thân Hương kiêm Tổng trưởng Quân lực, Bác sĩ Nguyễn Lưu Viên, Phó Thủ tướng kiêm Tổng trưởng Nội vụ, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Oánh, Phó Thủ tướng kiêm Thống đốc Ngân hàng, Phạm Đăng Lâm Tổng trưởng Ngoại giao, Lữ Văn Vĩ Tổng trưởng Tư pháp, Lê Văn Tuấn, Tổng trưởng Thông tin, Nguyễn Duy Xuân, Tổng trưởng Kinh tế, Lưu Văn Tính, Tổng trưởng Tài chính, Ngô Ngọc Đối, Tổng trưởng Cải tiến Nông thôn, Lê Sĩ Ngọc, Tổng trường Công chánh, Phân Tấn Chức, Tổng trưởng Văn hóa Giáo dục, Trần Quang Diệu, Tổng trưởng Y tế, Đàm Sĩ Hiến, Tổng trưởng Xã hội, Nguyễn Hữu Tùng, Tổng trưởng Lao động, Phạm Văn Toàn, Tổng trưởng Phủ Thủ tướng.
Thế nhưng, vấn đề then chốt vấn còn y nguyên: Nguyễn Khánh được cử làm Tổng tư lệnh.
Và lập tức, Tổng hội sinh viên ra tuyên cáo: khó mà tín nhiệm một Chính phủ như của Trần Văn Hương. Nguyễn Xuân Chữ, bác sĩ, nhân vật thay Phan Khắc Sửu đứng đầu Thượng hội đồng quốc gia, từ chức để phản đối thành phần Chính phủ Trần Văn Hương, một Chính phủ mà theo các chính khách, thuộc nhóm “Tinh thần” của Trần Văn Hương, nhóm chính trị ôm ấp nhiều tham vọng.
Giữa lúc đó, cơn bão Iris thổi vào miền Trung, gây tổn thất nghiêm trọng về người và của: Phú Yên, Quy Nhơn, Quảng Nam, Quảng Ngãi đều chìm dưới những cơn mưa kéo dài ba ngày liền.
Rồi cái phải đến đã đến: Tướng Dương Văn Minh rời Sài Gòn với chức danh đặc phái viên của Quốc trưởng.
Trước khi lên đường, tướng Minh gặp Đại tá Nguyễn Thành Luân và Hoàng Thị Thùy Dung, hai người chào từ biệt tướng Minh tại nhà riêng và với tư cách cá nhân.
- Vậy đó! – Tướng Minh thở dài. - Tôi cám ơn anh chị tiến tôi như tiễn người bạn thân, dù thật ra, tôi biết anh chị chưa quên cái chết của ông Diệm, ông Nhu.
- Thưa trung tướng. – Dung nói – Trung tướng cũng có nhiều mất mát, chẳng hạn thiếu tá Nhung...
Mắt của tướng Minh thêm tối:
- Khó làm lường hết những thứ tráo trở của chính trị... Tôi dốt chính trị và thiệt thòi... Bây giờ, tôi bắt đầu một cuộc sống lưu vong, không lần này cũng lần khác.
- Thưa trung tướng, hẳn trung tướng không phải là trường hợp cá biệt... - Luân cũng ngậm ngùi.
- Tôi hi vọng... - Tướng Minh bỏ lửng câu nói, ngó Luân.
Luân biết vị tướng hi vọng điều gì. Nhưng, anh không muốn đi sâu hơn vào nỗi niềm riêng – dù sao, với tướng Minh, bài học quá khứ mang giá trị tỉnh ngộ chẳng ít thì nhiều.
- Chúng ta rơi vào bẫy và đóng vai bù nhìn... - Tướng Minh chép miệng – Tôi hiểu hơi chậm về người Mỹ... Anh Luân nhất định hiểu hơn tôi, phải làm gì đây?
Luân và Dung thông cảm cái đau của tướng Minh. Ông đặt câu hỏi vào lúc mà ông không còn tí khả năng để làm cái gì.
- Chiến tranh ác liệt. Đồng bào sẽ chết chóc. Ngày 1-11 năm ngoái trở thành cái mộc chuyển tình thế ác liệt, tôi ân hận lắm. Không biết đồng bào đánh giá tôi thế nào?
Tướng Minh có vẻ không chỉ nói với vợ chồng Luân.
Sau cơn bão Iris cơn bão thứ hai ụp tới. Cả miền Trung bị tàn phá khủng khiếp. Cơn bão Joan vừa dịu thì cơn bão Kate vét nốt những gì còn sót lại từ vĩ tuyến 17 giờ trở vào tận Nha Trang.
Không khí chính trị ùn ùn giống các cơn bão. Học sinh, sinh viên hội thảo liên miên, nhất là khi Trần Văn Hương tuyên bố: Chính phủ không nhượng bộ, quyết lập lại kỉ cương. Sáu tờ báo bị tịch thu.
Một đoàn đại biểu tình sinh viên gặp Phan Khắc Sửu, đòi giải tán Chính phủ Trần Văn Hương. Phát ngôn viên của Quốc trưởng, Đại tá Nguyễn Thành Luân, trả lời các hãng thông tấn nước ngoài về cuộc gặp gỡ đó, “Quốc trưởng nhận ý kiến của sinh viên, hứa sẽ xem xét...”
- Thái độ của Quốc trưởng ra sao? Đồng tình hay không với nguyện vọng của sinh viên? – Một nhà báo Mỹ hỏi.
Đại tá Luân mỉm cười:
- Tôi chỉ là phát ngôn viên. Quốc trưởng Phan Khắc Sửu không nói một lời nào về vấn đề mà nhà báo quan tâm nên tôi không có cơ sở để giải thích...
- Xin đại tá cho biết ý riêng của mình. – Helen Fanfani tấn công Luân.
- Thưa cô Fanfani. – Luân điềm tĩnh – Nếu phóng viên Financial Affairs muốn biết ý kiến cá nhân tôi thì chúng ta nên có một cuộc gặp mặt khác. Hôm nay, tôi là phát ngôn viên chính thức của Quốc trưởng và trách nhiệm của tôi chỉ cho phép tôi nói những điều đã được Quốc trưởng thông qua.
- Và, Quốc trưởng chỉ nói những điều được phái quân sự, những người vẫn cầm quyền thực tế cho phép? – Helen Fanfani chưa chịu rút lui.
- Tôi không được ủy quyền giải thích câu hỏi đó. – Luân đáp lại, tỉnh bơ.
- Thế thì, chúng tôi nên tìm sự thực ở đâu? – Một nhà báo Pháp hỏi.
Luân nhún vai, nheo mắt như cười với Helen.
- Hẳn đại tá bảo chúng tôi gõ cửa tướng Taylor...
Luân không xác nhận và cũng không phủ nhận ý kiến châm chọc đó của Helen Fanfani.
Ngày 22-11, Sài Gòn mịt mù lựu đạn cay. Học sinh, sinh viên biểu tình lớn, tràn ngập các khu vực quan trọng nhất của thành phố. Cảnh sát phản ứng. Đôi bên xung đột dữ dội. Ngày hai mươi ba, tình hình tiếp tục căng thẳng. Ngày hai mươi tư, hàng loạt trường bãi khóa và học sinh chiếm trường. Học sinh Cao Thắng, Nguyễn Trường Tộ, Lê Quý Đôn đóng kín cổng, trương biểu ngữ và gọi loa chống Chính phủ. Cảnh sát phá cổng, nhưng bị học sinh đánh lui. Phụ huynh mang cơm, nước tiếp tế cho học sinh. Ngày hai mươi lăm, trường Hồng Lạc bãi khóa, phản đối Chính phủ đàn áp học sinh. Quân dù can thiệp, ném lựu đạn vào học sinh. Dân chúng ùa đến bao vây quân dù. Quân đội được tăng cường. Trận chiến kéo dài từ sáng đến chín giờ đêm.
Chính phủ Trần Văn Hương ra lệnh thiết quân luật và giới nghiêm: cấm mọi đi lại trong thành phố từ mười giờ đêm đến năm giờ sáng. Thiếu tướng Phạm Văn Đổng được cử làm Tổng trấn Sài Gòn – Gia Định và Đại tá Trần Thanh Bền trở lại làm Tổng giám đốc cảnh sát thay thế Nguyễn Quang Sanh – người thay Bền mấy tháng trước.
*
- Hello! John đây...
- Chào John. William đây...
- Cục diện có vẻ khớp với tính toán của chúng ta...
- Đúng... Nhưng đừng vội. Phải thêm liều lượng nữa để cho bản thân tình hình chứng tỏ trò chính trị không phải là trò nên chơi. Bob Hope là chuyện khác, chuyện chọc cười...
- Phan Khắc Sửu và Trần Văn Hương hơn Bob Hope, họ không chọc cười mà chọc giận...
- Càng tốt.
- Bao giờ Westy thêm được quân?
- Taylor còn phân vân. Canh bạc một khi mỗi tụ bài chồng cao các xấp giấy dollar lên thì Taylor mới chọn hẳn chỗ đứng. Tổng thống chờ ý kiến Taylor mà đại tướng chưa chịu mặc quân phục, đang thắt cà vạt đại sứ đúng phong cách...
- Time is money...(1)
(1) Thời gian là tiền bạc
- Tôi hiểu... Thậm chí hiểu hơn ông. Và, Taylor hiểu bằng cả hai chúng ta gộp lại. Các thùng súng của anh bạn không hoen gỉ đâu mà lo. Phải thêm một pha nữa...
- Pha gì?
- Pha anh hề râu dê lên sân khấu.
- Và dọn đường cho gã kia?
- Tất nhiên... Vợ của gã đã tặng cho người của tôi đến hơn trăm sợi tóc rồi đấy...
- Còn gã đã ngủ với người của tôi ngần ấy lần...
- Chụp hình đủ cả chứ?
- Quay phim.
– Còn vợ gã?
- Cũng quay phim!
- Hoan hô.
- Tôi chọn một gã nữa để kèm...
- Thằng cao bồi lô can?
- Nó xứng đáng hơn hết...
- Đã gài thế chưa?
- Rồi... Một chiêu đãi viên hàng không! Có thể dẫn gã đến gặp Diêm vương cũng được...
- Còn tay Luân?
- Phải tranh luận với Taylor và Westy...
- Cho Jones Stepp và mụ vợ của y về vườn...
- Tôi đủ thông minh...
- Nhất là mụ vợ...
- Bà ta đẹp quá!
- Ồ! William, chớ vấy vào váy của mụ...
- Đừng hòng! Mụ sẽ nhổ nước bọt vào mặt tôi hay anh.
- Tôi không quan tâm...
- Thôi nhé...
*
ẨN SỐ CỦA MỘT BÀI TOÁN
Helen Fanfani (Finamcial Affairs).
Sài Gòn, cuối tháng 11-1964.
Ba cơn bão liên tục chĩa vào Trung phần Việt Nam Cộng hòa nhưng cũng lung lay hàng cổ thụ thủ đô Nam Việt – có vài cổ thụ đổ - và khói lựu đạn cay mù mịt đẩy cả Việt Nam Cộng hòa vào màu huyền hoặc. Vị Thủ tướng tự gán ình sắc thái lãnh tụ, một Mussolini phương Đông, ban hành hàng loạt biện pháp gọi là “lập lại trật tự.” Ông bao giờ cũng lầm lì, ngẩng cao chiếc đầu hớt tóc ngắn, khoa gậy giống như ông đứng trước học sinh ngày nay thách thức chiếc gậy của ông, dù chiếc gậy ấy biến thành hàng vạn dùi cui cảnh sát.
Khi tôi viết bài này, ngày cuối cùng của tháng mười một đang ầm ĩ trôi qua. Tinh mơ hôm nay, một đầu tàu hỏa không người lái, chở một khối thuốc nổ, chạy hết tốc lực vào ga Sài Gòn và chúng ta biết cả một quả bom lớn vang động trung tâm thành phố, hủy phá nhà ga. Bức ảnh kèm theo cho thấy mọi đổ nát; nhưng bức ảnh không làm sao trình bày hết lối đánh chắc chắn vô cùng độc đáo của nhưng người chống lại Chính phủ Nam Việt.
Hôm qua, tận mắt tôi chứng kiến một lối đánh khác – mà bức ảnh kèm có thể giúp bạn đọc đôi khái niệm. Một học sinh, tên Lê Văn Ngọc, bị cảnh sát và lính dù giết ngày hai mươi lăm, nay được chôn. Tôi ước tính chắc hơn một vạn người – hoặc hai vạn – tiễn đưa người học sinh xấu số đến nơi nghỉ. Cảnh sát và quân đội chực hờ. Song, không ai dám can thiệp. Nếu một tiếng súng nổ, đám tang sẽ trở thành một cuộc nổi dậy dữ tợn mà vị Thủ tướng giáo sư phải đối đầu với học trò; chưa ai biết liệu vị giáo sư sống nổi không. Phải đợi đám tang qua cây cầu nối trung tâm thành phố với thành phố Gia Định, cảnh sát mới ngăn cản. Cảnh sát đòi những người đưa đám tang tháo bỏ một khẩu hiệu, thật ra là hai câu thơ, khổ thay, của một nhà thơ rất nổi tiếng có chân trong giới cầm quyền Bắc Việt – ông Tố Hữu.
Căm thù lại giục căm thù
Máu kêu trả máu, đầu kêu trả đầu...
Khẩu hiệu, hai câu thơ ấy, kí tắt tên tác giả: T.H. Đám học sinh, sinh viên – đông nhất trong những người tiễn đưa Lê Văn Ngọc - kiên quyết chống lại, giữ khẩu hiệu như giữ lá cờ chiến đấu. Thế là xô xát. Trọng sự việc này, cảnh sát đã làm một trò khá trơ trẽn: họ giữ một ô tô và cho biết trong ô tô có súng. Tất nhiên, xe của cảnh sát hóa trang và súng cũng của cảnh sát. Trò vu khống bị la ó. Ngay số nhà báo nước ngoài chúng tôi cũng cười chế nhạo cảnh sát. Một vài thanh niên bị bắt, và hàng nghìn thanh niên giải vây. Đám tang có thể dừng ngay trên cầu, tắc nghẽn giao thông và thêm một duyên cớ để công luận Việt Nam Cộng hòa và nước ngoài phẫn nộ Chính phủ.
Sau cùng, cảnh sát nhượng bộ. Đám tang thành cuộc tuần hành lớn, dọc đường thu nhận thêm người, kéo dài đến mấy cây số.
Trong suốt tuần lễ qua, ông Trần Văn Hương bị lôi cuốn vào trận đánh kì lạ giữa thành phố. Học sinh, sinh viên – đặc biệt là học sinh – bãi khóa chiếm trường liên miên. Cảnh sát và quân đội chạy như con thoi, hết can thiệp nơi này đến can thiệp nơi khác. Và, ông Hương hò hét khản giọng: lập lại trật tự. Trật tự ngày mỗi tồi tệ hơn.
Tướng Dương Văn Đức động binh, lực lượng đặc biệt người Thượng nổi loạn, công nhân Sài Gòn tổng bãi công, học sinh, sinh viên bãi khóa. Việt Cộng đánh mạnh, mưa bão dồn dập, tướng Khánh rời ghế Thủ tướng, tướng Khiêm và tướng Minh bị tống xuất, tướng Đôn, Đính... trở lại nhiệm sở, ông Kĩ sư Phan Khắc Sửu đăng quang như chiếc bóng, ông Trần Văn Hương gây gổ... Và, đại sứ Mỹ im hơi lặng tiếng.
Tất cả những xáo trộn gần như bất tận trên nói điều gì? Hoặc hé ra điều gì?
Bài toàn còn ẩn số. Phải chăng người ta – “người ta” có thể là Tổng thống Johnson, có thể là Ngài Colby, có thể là đại sứ Taylor - muốn thúc đẩy tình hình vào quỹ đạo đã được sửa soạn: chỉ có quân lực Mỹ trực tiếp tham chiến mới hòng cứu vãn số phận của Nam Việt.
Nếu đó là ẩn số thì là một ẩn số chẳng đòi hỏi các nhà toán học lôi nó ra – bất kì ai đếm được từ một đến mười là có thể cho số thành.
Nhưng, liệu vài chục vạn hoặc hơn nữa số thực binh Mỹ sẽ làm được gì trước các đầu xe lửa không người lái, trước đám học sinh nhìn Mỹ như nhìn kẻ xâm lược, trước số mà Mỹ gọi là bạn bè hoặc chỉ có cái tên đính kèm học vị hoặc dở hơi, hoặc đầy tham vọng cá nhân?
Trò chơi bắt đầu cách nay một năm. Trò chơi, như những năm tháng ở Việt Nam giúp tôi quan sát đám trẻ nhỏ thích chơi gọi là, theo lối Việt Nam bịt mắt bắt dê...
*